انواع آجر از لحاظ جنس
آجرهایی که امروزه اکثراً در ایران برای ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند .انواع آجر نما: شامل آجر ماشینی، آجر ماشینی توپر، آجر ماشینی سوراخدار، آجر نما سفال مجوف هستند. آجرها از نظر مقاومت و شکل ظاهری متفاوت بوده و بسته به مورد استفاده با ابعاد گوناگون تهیه می‌شود. جهت تهیه خامه آجرهای ماشینی از دستگاه‌های قالب زنی خودکار استفاده می‌شود. و بدین علت می‌توان ابعاد آنها را مطابق دلخواه تغییر داد.
چنانچه در یک مورد خاص نیاز به آجر سفالی یا ماشینی به ایعاد دیگری (غیر از آنچه که نشان داده شده) باشد، خریداران می‌توانند با توافق قبلی محصولات مورد نظر خود را به کارخانجات آجرسازی سفارش دهند. انواع آجر نما بر اساس نوع جنس آن به دو دسته تقسیم می‌شود.
آجر فشاری
این نوع آجر معمولاً در سفت کاری و زیرکاری ساختمان به کار می‌رود و به روش دستی تهیه می‌شود (آجر گری). این نوع آجر برای تمامی کارهای ساختمانی مانند گره‌چینی، طاق ضربی، دیوارهای حمال و تیغه چینی مناسب است.در حال حاضر صنعت ساختمان در ایران به مقدار وسیعی از آجرهای فشاری استفاده می‌نمایند. و این آجرها اغلب با دست قالب زده و در کوره های محلی پخته می‌شوند لذا ابعاد آنها با توجه به تجارب زیادی که در طی زمان‌های طولانی به دست آمده در حد ۵/۵×۱۰×۲۲ تثبیت گشته است.
موقعیت آجر فشاری در ایران صنعت آجر ماشینی را مجبور کرده که ابعاد آجر ماشینی نزدیک ابعاد آجر فشاری باشد و به همین علت آجرهای ماشینی فعلی در ایران دارای ابعاد ۵/۵×۱۰×۲۲ است. هر گونه تغییر اساسی در ابعاد آجرهای ماشینی منوط به تجدید نظر در ابعاد آجر فشاری است لذا مادامی که آجر فشاری نقش اساسی خود را در صنعت ساختمان خفظ نماید ابعاد آجر ماشینی تابع ابعاد آجر فشاری خواهد بود. این نوع آجر برای کلیه کارهای ساختمانی مانند گره چینی، طاق ضربی، دیوارهای حمال و تیغه چینی مناسب است.
آجرهای ماشینی
آجر ماشینی یا آجر سوراخدار که بر روی سطح بزرگتر آن ۸ یا ۱۰ سوراخ به قطر ۱/۵ تا ۲ سانتیمتر وجود دارد و در بازار ایران به آجرهای هشت یا ده سوراخه ماشینی معروف است.
در استاندارد شماره ۷ مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران این سوراخ‌ها باید تمام ضخامت آجر را طی نموده و سطح مقطع مجموع سوراخ‌ها نباید بیشتر از ۲۵ درصد سطح بزرگتر آجر باشد و فاصله سوراخ‌ها از لبه آجر و همچنین فاصله سوراخ‌ها از یکدیگر در هر بعد آجر نباید کمتر از ۳۰۰ درصد طول همان بعد باشد.
علت وجود این سوراخ‌ها این است که در هنگام دیوارچینی ملات به طور عمودی نیز در آجر نفوذ کرده و باعث استحکام بیشتر دیوار شود. در ساخت دیوارهای حمال به دلیل اینکه می‌توان به وسیله سوراخ‌های موجود در سطح آجر آنرا با میلگرد، مسلح کرد از این نوع آجر استفاده می‌شود. دیوار آجری مسلح برای مقابله با نیروی زلزله ساخته می‌شود.
جنس این نوع آجرها نسبت به آجرهای فشاری بسیار ترد و شکننده بوده و خاصیت مکندگی آن نسبت به آجر فشاری کمتر است. این آجرها به علت ترد بودن قابل تیشه‌داری نیستند و همچنین به‌دلیل اینکه خاصیت مکندگی زیادی ندارند و نمی‌توانند به خوبی به ملات بچسبند در طاق ضربی استفاده نمی‌شوند. ابعاد این نوع آجر ۵/۵×۱۱×۲۲ سانتیمتر می‌باشد. اضلاع این نوع آجر گونیاتر بوده و دارای سطوح صافتری نسبت به آجرهای فشاری می‌باشند.
آجر سفالی
این دسته از آجرها از نظر ساخت، شکل، رنگ و مشخصات فنی در نهایت دقت تهیه و بسته به شکل آنها در نقاط مختلف ساختمان استفاده می‌شوند. به علت جذب کم آب در آجرهای سفالی، به منظور چسبندگی مناسب با ملات، انواع سوراخدار آنها را مورد استفاده قرار می‌دهند. از دیگر خواص آنها سبکی است که باعث بالا رفتن سرعت اجرا می‌شود.انواع آجر نما سفالی:
آجرهای قدیمی
این نوع آجرها در قطعات بزرگ تولید می‌شده‌اند و علی رغم تهیه به روش دستی از کیفیت مناسبی برخوردار بوده‌اند.
آجر نظامی:
به اندازه ی چهار آجر معمولی ۵×۵۰×۵۰ در کف سالن‌های سرباز خانه ها در گذشته استفاده می‌شده است.
آجر ختایی:
با ابعاد ۵×۲۵×۲۵ در ساختمان‌های قدیمی در فرش کف حیاط و …آجر تخت (چهارگوش ایرانی): بزرگتر از آجر نظامی است که بطور عمده برای فرش کردن کف بکار برده شده است.
آجر شکری:
یا آب انباری که در برابر رطوبت مقاوم است و در کار چیدن منبع آب انبار از آن استفاده می‌کردند.
آجر نما لعابی
آجر نما لعابی و هنر لعاب کاری از دیرباز در معماری ایرانی متداول بوده است. از مزایای لعاب افزایش مقاومت در برابر عوامل فرسایشی و هوازدگی است، بافت صاف و صیقلی آن مانع از نفوذ آب به درون آجر می‌شود و در برابر عوامل شیمیایی پایدارتر می‌شود.
زمان لعاب کاری آجرها که از انواع آجر نما معمولاً در انتهای مرحله‌ی خشک کردن است. و بدین صورت است که پوششی از یک ترکیب مواد معدنی روی یک یا چند سطح آجر پاشیده می‌شود. لعاب حل و در یک دمای مشخص در آجر نفوذ می‌کند. پس از پختن، حاصل کار یک پوشش صیقلی است. انتخاب مواد اولیه در تولید آجر لعابدار اهمیت زیادی دارد. درصورت عدم انتخاب مناسب اگر ضریب انبساط و انقباض آن با آجر متفاوت باشد به سرعت ترک بر می‌دارد.
آجر نسوز
مواد اولیه و روند تولید آجر نسوز برحسب محل مصرف، حرارت کوره، محیط شیمیایی، فشار، سایش و تغییرات درجه دما متغیر است و با حداقل مواد گداز آور تهیه می‌شود. در واقع از انواع خاک‌های نسوز تهیه می‌شود.
آجر نسوز نما فقط برای نمای خارجی ساختمان نیست، بلکه در فضاهای داخلی و مرطوب مانند حمام و آشپزخانه و حتی کف نیز قابل استفاده است.
آجر ماسه آهکی
پایه‌ی مواد تشکیل دهنده‌ی آنها از سیلیکات کلسیم است، ساخته شده از ترکیب آهک و ماسه سیلیسی است و در شرایط فشار و بخار شکل می‌گیرند. این آجرها نباید در محیط‌های اسیدی یا نمک‌های قوی قرار بگیرند. در هنگام خشک شدن منقبض می‌شوند و به علت جذب آب بیشتر نسبت به سایر آجرها در پی سازی و کرسی چینی توصیه نمی‌شود.
آجر جوش
این آجر را با خاکی که در گرمای بیش از هزار درجه خمیری نشود می‌پزند یکی دیگر از انواع آجر نما می باشد و آن را بیشتر در کوره نگه می‌دارند تا دانه‌های خاک کمی عرق کرده و به هم بچسبند و آجر یک تکه شود. این آجر نباید در گرمای کوره خمیر شود و باید تفاوت درجهه عرق کردن و خمیر شدن خاک آجر جوش زیاد باشد. برای آنکه آجر کم عرق کند، به آن گداز آور می‌زنند، که آن بیشتر اکسید آهن است. اکسید آهن گذشته از اینکه گدازآور است، رنگ آجر جوشی را که در گرمای ۱۰۰۰تا ۱۲۰۰ درجه پخته را سرخ تا سیاه می‌کند.
رنگ بهی آجر جوش از کم بودن اکسید آهن و فراوانی آهک و باز‌ها است. این آجر باید سخت باشد، لاشه نشود، ترد نباشد، ترک نداشته باشد، در برابر ضربه پایداری کند و لب پر نشود، کم ساییده شود، زبر باشد، و جای ساییده شده آن نیز زبر بماند، سطح شکسته شده آن شیشه‌ای نبوده، دانه‌دانه و پر باشد، در برابر یخبندان و جسم‌های شیمیایی پایدار باشد. تاب فشاری آجر جوش نباید از ۳۵N/mm2 کمتر باشد.
آجر جوشی ساختمانی نباید بیش از ۶٪ و آجر فرش بیش از ۴٪ وزنش آب بمکد. وزن ویژه آجر جوش باید بیش از ۱/۹ باشد. آجر جوشی که به کار فرش کردن کف سواره رو و پیاده‌رو می‌رود، باید تاب ضربه پذیری بالایی داشته باشد. خیلی کم ساییده شود، زبر بوده و پس از سایش زبر بماند. آجر جوش برای پوشش دیواره تونل‌ها و گنداب روها هم به کار می‌رود.
